จากคำตอบว่า หากโลกนี้มีคนดีเป็นจำนวนมาก ย่อมดีกว่ามีคนชั่วเต็มแผ่นดิน อีกทั้งศาสนาต่างๆ ล้วนแต่สอนให้ทุกคนเป็นคนดี ตามหลักการของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าผู้เป็นศาสดา..ด้วยหลักการทางพระพุทธศาสนา

ต้องทำอย่างไร ถึงจะเป็น "คนดี"

จากคำตอบว่า หากโลกนี้มีคนดีเป็นจำนวนมาก ย่อมดีกว่ามีคนชั่วเต็มแผ่นดิน อีกทั้งศาสนาต่างๆ ล้วนแต่สอนให้ทุกคนเป็นคนดี ตามหลักการของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าผู้เป็นศาสดา..ด้วยหลักการทางพระพุทธศาสนา หรือการศึกษาพุทธจริยศาสตร์ วิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับความหมายของดี ชั่ว ถูก ผิด และเกณฑ์หรือมาตรฐาน สำหรับตัดสินว่าการกระทำอย่างไรจึงจะถือว่า ดี ชั่ว ถูก หรือ ผิด พร้อมกับศึกษาความหมายของการมีชีวิตที่ดี   (อุทัย สติมั่น, มปป, 3) พระพุทธองค์ได้ตรัสสอนไว้ว่า...

ปรทุกฺขูปธาเนน โย อตฺตโน สุขมิจฺฉติ

เวรสํสคฺคสํสฏฺโฐ เวรา โส น ปริมุจฺจติ ฯ

ผู้ใดต้องการสุขเพื่อตน ด้วยการก่อทุกข์แก่ผู้อื่น

                                  ผู้นั้นชื่อว่า พัวพันไปด้วยเวร ย่อมไม่พ้นจากเวร  (ขุ.ธ. 25 / 53)

            คุณสมบัติของคนดีในพระพุทธศาสนาคือ มีศีล 5 เพราะศีล 5 รากฐาน...มาตรฐานคนดี ทางพระพุทธศาสนาแสดงว่าสิ่งที่ทำให้คนเป็นคนไม่เป็นสัตว์นั้น คือ ต้องเว้นจากการกระทำเป็นต้นว่าการเบียดเบียน เว้นการทำลายผู้อื่นและตัวเองด้วย เว้นจากการฆ่าทำร้ายกัน เว้นการลัก การปล้น การโกงกัน เว้นการทำผิดทางเพศ โดยการละเมิดสิทธิของผู้เป็นเจ้าของ เว้นการพูดปดหลอกลวงกัน ไม่มีความจริงใจต่อกัน เว้นการดื่มของมึนเมาเสพของเสพติด (นี้คือศีล5) การเว้นดังกล่าวนี้ เรียกว่าศีล ซึ่งแปลว่าปกติธรรมดา และตามปกติธรรมดาคนทั่วไปไม่ได้ฆ่าเขา ลักเขา เป็นต้น ตรงกันข้ามการฆ่าเขาลักของเขาเป็นอาทิ กลับเป็นการผิดปกติธรรมดา พระพุทธองค์ท่านทรงบัญญัติศีลไว้ก็เพื่อให้คนอยู่ในสภาวะปกติธรรมดา พระพุทธองค์ท่านทรงบัญญัติศีลไว้ก็เพื่อให้คนอยู่ในสภาวะปกติตามสภาวะเดิม ไม่ก่อกวนใครอันทำให้เขาตลอดจนตัวเองต้องเดือดร้อน ผู้จะศึกษาพระพุทธศาสนา ต้องรู้รากฐานแห่งความดี อันทำให้คนเป็นคน คือ ศีล ดังกล่าวแล้วนี้ก่อน เรื่องศีลย่อมทำให้สังคมสงบอยู่เย็นเป็นสุข เกื้อกูลต่อเศรษฐกิจ หรืออย่างน้อยก็ทำให้รู้ว่าใครเป็นพ่อของเรา

          คนรักษาศีลแม้เพียงข้อเดียว อย่างเช่น เว้นการลัก โกง เพียงเท่านี้ก็มีคุณค่าต่อสังคมมากแล้ว ถ้าเรารักษามากข้อจะมีคุณค่ามหาศาลเพียงไร และถ้าใครรักษาเพียงข้อเดียว ผู้นั้นก็ชื่อว่ามีศีลเหมือนกัน แต่ว่ายังน้อยเท่านั้น และถ้าใครคิดว่ามีศีลไม่ดี ทำให้บ้านเมืองไม่เจริญ ก็ขอให้คิดอีกมุมกลับว่า ถ้าอย่างนั้นไร้ศีล คือ ฆ่ากัน ลักกัน โกงกัน ก็ต้องเป็นการดี ถ้าคนส่วนมากฆ่ากันโกงกันขโมยกันแล้ว สังคมในโลกจะเป็นอย่างไร คิดได้อย่างนี้แล้วจะรู้สึกเอง ศีลมีหลายอย่าง เช่น ศีล 5 ศีล 8 ศีล 10 ศีล 227 เป็นต้น ซึ่งรายละเอียดเป็นที่ทราบกันอยู่แล้ว เมื่องดเว้นสิ่งที่ควรงดเว้นแล้วต้องบำเพ็ญสิ่งที่ควรบำเพ็ญด้วย เช่นเดียวกับเปลื้องเสื้อเหม็นออกแล้วสวมเสื้อดี สิ่งที่ควรบำเพ็ญอันแรก ได้แก่ เมตตา คือความปรารถนาดีต่อผู้อื่น สัตว์อื่น ทาน คือการให้ทรัพย์สิน ความรู้ กำลังกาย และอภัยแก่ผู้อื่น พอใจในคู่ครองของตน ไม่นอกใจ ความมีสัจจะ และความไม่ประมาท สิ่งเหล่านี้เป็นรากฐานแห่งความดีขั้นแรก (สมเด็จพระญาณวโรดม, 2521, 44)

          คำกล่าวที่เราได้ยินผู้เฒ่า ผู้แก่ท่านกล่าวบ่อยๆ ท่านว่า “ร้อนเขาร้อนเรา ไม่ทำ, ร้อนเขาเย็นเรา ไม่ทำ, เย็นเขาร้อนเรา ไม่ทำ, เย็นเขาเย็นเรา”  จึงทำ แยกอธิบายแต่ละประเด็นได้ความหมายได้ว่า

          1. ร้อนเขาร้อนเรา ไม่ทำ หมายความว่า ให้พิจารณาว่าการกระทำนั้นส่งผลเป็นทุกข์ หรือว่าสุขให้แก่ตนเอง คือหากสิ่งนั้นกระทำแล้วมีผลให้ผู้อื่นเกิดทุกข์ และตัวเองก็เกิดทุกข์ด้วย สิ่งนั้นไม่ควรกระทำ

            2. เย็นเขาร้อนเรา ไม่ทำ หมายความว่า ให้พิจารณาว่าการกระทำนั้นส่งผลเป็นทุกข์ หรือสุขแก่ผู้อื่น คือหากสิ่งนั้นกระทำแล้วมีผลให้เกิดความสุขแก่ผู้อื่นจริง แต่เกิดความทุกข์สำหรับตัวเราเอง สิ่งนั้นก็ไม่ควรทำ

          3. เย็นเขาเย็นเรา จึงทำ หมายความว่า ให้พิจารณาว่าการกระทำนั้นส่งผลเป็นสุข หรือทุกข์ ทั้งแก่ตนเองและผู้อื่น คือหากสิ่งนั้นกระทำแล้วมีผลให้ทั้งตัวเราและผู้อื่นเกิดความสุข สิ่งนั้นควรกระทำ

  จากเบื้องต้นจะเห็นได้ว่า นิยามหรือความหมายของคำว่า “คนดี” นั้นในแง่พระพุทธศาสนา คือ คนที่ไม่สร้างความเดือดร้อนให้กับตนเองและผู้อื่น แล้วคำถามคือ คนดีอยู่เฉยๆ ก็เป็นคนดีแล้วหรือไม่

ดี-ชั่ว มาตรฐานคือ ศีล 5

คิดพูดทำ คือ กรรม หรือ การกระทำ

การทำแต่ละงานมีกรรมทั้งสิ้น

กรรมดี คือ กรรมที่ทำด้วยความรับผิดชอบ

กรรมชั่ว คือ กรรมที่ทำด้วยความไม่รับผิดชอบ

การช่างสังเกต ทำอะไรประณีต ตื่นนอนจนกระทั่งถึงเวลาเข้านอน ต้องทำด้วยความรับผิดชอบ สิ่งเหล่านี้ได้เป็นนิสัยออกมากจากคำพูด การกระทำของแต่ละคนออกมา

วิธีสังเกต ว่าใครคือคนดี ใครคือคนเลว 

พิจารณาจากไหน ไปติดตามกันในวันพรุ่งนี้